Por kryesisht i besohet fuqisë së heroit. Jetonte nëpër male e ujëra të papastërta, rrëmbente fëmijë, u thithte atyre gjakun dhe pastaj u hante mishin. Lugati ringjallej pas shtatë ditësh, shkonte natën në shtëpinë e tij dhe hante pak miell. Barinjtë e Veriut, në pjesën më të madhe katolikë, vazhdojnë të quhen Uk, Dash, Shpend, Sokol: ata adhurojnë zjarrin (ta pështysh është tabu), betohen për Qiell e për Tokë, vajtojnë të vdekurit e tyre duke gërdhishtur fytyrën sipas një rituali që është mbeturinë e një valleje; u besojnë orëve të vendit, shpirtrave, djajve, magjistarëve, vampirëve. Që atëherë s’u duk më. Gishtoja apo Gjishtoja është i njohur në shumë vende të Europës: në Francë quhet “Le Petit Poucet”, në Rusi “Malciks Palcik”, në Greqi “Revithi”, në Rumani “Neginice”, ndër gjermanë “Daumling” etj. Dragoi, kuçedra, syri i keq, lugati, shtriga, etj., personazhe këto mitologjike, të njohura ndër shumë popuj. Bariu i shenjtë ka disa ngjashmëri me Panin, hyun-bari me brirë dhe me këmbë cjapi, por ka edhe veçoritë e tij, të cilat i gjejmë vetëm tek shqiptarët. Ardhja e Lugatit në shtëpi mund të kuptohet nga lehjet e qenve, që zënë kuisin. Në shekullin XIX u shënuan arritje në studimet krahasuese të gjuhësisë indoevropiane që ngjalli interes për kërkime të mitologjisë krahasuese, në sinteza, në interpretime të këtyre dukurive me rrënjë parahistorike. Bajlozi apo balozi, figurë e rapsodive popullore shqiptare, përfytyrohej si një vigan, i cili vinte nga deti dhe bënte të këqija. Që ta parandalonin këtë gjë, në Kosovë shkonin dhe e ruanin varrin e të vdekurit për tri netë rresht, sepse mendohej se gjatë këtyre tri netëve do të vinte djalli, natën e parë i veshur me petka të bardha, të dytën me të kuqe dhe të tretën me të verdha. Div “demon, xhind, gjigand”. Në objekte të asaj kulture vërejmë kalin në hedhje fluturim dhe mendojmë se kjo ka të bëjë me hyjninë kalorës të llirëve; vërejmë zogjtë fatidikë, kultin e dorës e një seri shenjash të tjera me domethënie besimesh pagane. Kur bien në shtrat për të fjetur shpirti u del nga trupi përmes gojës. It is explained in folklore that Saint George had cursed the beast to be forever blind except on his feast day. Mitologjia shqiptare nuk përbën ende objektin e një monografie, por subjekti është trajtuar në shumë ese dhe artikuj të gjuhësisë, folklorit dhe etnografisë. Autori e kundërshton këtë besim popullor duke e shpjeguar atë si një dukuri thjesht natyrore. Nisur nga kjo e dhënë, ne na duket se Xhindi i besimeve popullore s’është, vec se një Zanë e rrëgjuar dhe e kontaminuar prej një prej figurave më të njohura të demonologjisë islame Xhindi (‘xhini’ në njëjës). When they sense a Kulshedra approaching, dragùas "go completely berserk and their souls depart from their bodies in preparation for the coming battle". Legjenda për pupëzën shëmbëllen në shumë anë me legjendën e shndërrimit të motrës në qyqe, vetëm se kësaj here, ajo që kthehet në pupëz nuk është motra, por nusja, kurse i vrari nuk është vëllai, por dy dhëndurë, dy mëtues, që duan të venë kurorë me të njëjtën vajzë. Këta ua kishin bërë fli perëndive të tyre, sipas besimittë shenjtë, për t’iu dhënë guxim e siguri përfitore luftëtarëve të tyre. Metamorfozat janë të shpeshta: burri shndërrohet në dre, ujk, hut; gruaja në nuse lale, qyqe, turtulleshë. Mitologjia shqiptare: Pse në të s'ka zota?! - Telegrafi Në jug të Shqipërisë shkonin të premten t’ia zbulonin varrin, i vinin përsipër një turrë me shkarpa, gjysëm oke parafinë nën to, dhe pastaj e digjnin. Stihija, figurë e përallave popullore shqiptare, që përfytyrohej si demon femër. These terms also signify serpents; the term bullar merely being a synonym for bolla in Southern Albania. Një plakë e vesh të sëmurin me petka të pastra e të bardha dhe e shpie në ndonjë vend të qetë e të veçuar, apo në ndonjë shtëpi të boshatisur. Kjo legjendë rrëfehet në Pogradec. Njihet edhe me emrin Bolla. Në një fshat tjetër, Lugati vente natën në një shtëpi të këtij fshati, hapte dyert dhe bënte dëme. Ndoshta në tempullin e Dodonës kemi një përzierje besimesh e ritesh pellazgo-greko-ilire. Partini, hyjni supreme e fisit ilir të Partinëve. Bekimi dhe mallkimi shpesh bëhej nëpërmjet orës. Mitologjia Shqiptare l Albanian Mythology - SkyscraperCity Forum Në një masë më të paktë, material me interes për mitologji e besime ndër Shqiptarë botuan dhe shumë autorë të tjerë të huaj të shekullit XIX e të fillimit të shekullit XX, përfshirë vepra e artikuj të tyre. Prralla Kombëtare, Bleni l-ll, Shkodër, 1944. Të mbrojtur nga male të thepisur, banorët e tyre kanë munduar t’u rezistojnë kolonizimeve romake dhe sllave dhe madje kanë mundur të ruajnë një lloj autonomije gjatë sundimit turk. Mitko me “Bletën shqiptare” (1878), S. Dine me “Valët e detit” (1908), Z. Jubani (1871) me “Përmbledhje këngësh popullore dhe rapsodi poemash shqiptare” dhe më pas ata të Pavarësisë si B. Palaj, K. Kamsi, S.Th. [3] It is said that she requires human sacrifices for accepting to postpone the natural disasters and catastrophes. Kurse në Tiranë, kur e fusin foshnjën në djep për herë të parë, nën shtroja i shtinë një gozhdë dhe një qese përplot me fara liri, që kur të vinë Xhindet për të marrë foshnjën, të harrohen duke numëruar kokrrat e melit e të mos i bëjnë keq fëmijës. Mitologjia shqiptare në edicionin e Bonnefoy-së Zanat ruajnë territoret e veta me xhelozi edhe shitojnë ata që u prishin qetësinë apo i Thirren edhe Fati, Vitore, Mira, Mirushe, Orë (në Veri), Fata (Hora e Arbëreshëve), Fëtresha, Fatmira, Fatëza, Fatie, Fatia. [3] Their prime aim in life is to combat and slay Kulshedras. Natën e tretë bëhet edhe kremtja e familjes, që quhet poganiqe. Të dhëna me interes janë bërë të niohura nga zbulimet arkeologjike, nga hulumtimet e ilirologëve, arkeologëve, balkanologëve, nga gjuhëtarë të gjuhësisë krahasuese indoevropiane; emrat e tyre do të dalin në brendinë e krerëve të ndryshëm të punimit. They also use this cradle as weapons. Demon zanafillor i bestytnive të Veriut, Hyj i shtrëngatës dhe i breshërit. Për këto shtrirje kohore nuk ka munguar as paraqitja ikonografike e hyjnive të ndryshme, fytyra në gur a qeramikë, qoftë vendëse po me emra grekë a romakë, qoftë dhe me emra ilirë, ose fare pa emërtime mbishkrimore. Shën Gjergji është shumë popullor në Shqipëri, dhe festa e tij përket me ardhjen e pranverës. Orët janë të mira apo të liga. Një shtëpi, një fis, apo një njëri mund të ketë patur orën e vet. Në Mirditë besojnë se netëve të pranverës ai i vë veshin dheut, për të përgjuar në mos vjen njeri për së largu, apo për të dëgjuar zhaurimën e ujrave të nëndheshëm. Dhe paradigma tjetër e Pipës, se mitologjia shqiptare “është pa zota dhe pa eskatologji dhe konceptimi i shpirtit është plotësisht “negativ” pra tërësisht tokësor, kjo mitologji është e organizuar rreth bipolaritetit etik të së mirës dhe të keqes.”, është gjithashtu një arësyetim shkencor dhe krejtësisht i pranueshëm dhe real. [25], "Bolla" redirects here. [23], Saint George and Saint Elias (originally the Old Testament prophet Elijah) both have stories in which they fight (and defeat) a Bolla/Kulshedra. Muji i masakron armiqtë e tij, sllavët, por jo pa pësuar dhe ai vetë. Gjurmë të hershme. Në kuptimin e figurshëm, i kanë kërcyer qipujt do të thotë i kanë hipur xhindet, është inatosur. On this Wikipedia the language links are at the top of the page across from the article title. J.Vreto, K.Kristoforidhi, N.Frashëri, A.Z.Çajupi, Shtjefën Gjeçovi, flasin për kultin e Tomorrit si një vend, ku ruhen rite e besime vendëse të shqiptarëve e që janë dëshmi uniteti në traditat e lashta të këtij populli. Besimi i shndërrimit metamorfozik të njeriut, padyshim, i takon antikës së lashtë, kur mjetet e prodhimit ishin shumë modeste, kur, përveç tjerash, vetëm hapësira detare kishte disa zotfuqi, të cilat në rastet e shumta ishin fisnike, mëshirë mëdha dhe bamirëse të detarëve. Emri Katallan del edhe te G. Meyeri, por me kuptimin “pagan”. Po të ketë shpërthye stuhia në ndonjë vend në një ditë të enjte, të gjithë pastaj bajnë kusht që mos me punue në vneshtë t’enjteve të secilës ‘javë”. Poeti i madh francez Ives Bonnefoy (1923-2016), siç e kam vënë në dukje edhe në ndonjë shkrim tjetër, veç të tjerave ka botuar në Fjalorin e mitologjive, në frëngjisht, në 1981, konkretisht në vëllimin e parë, faqe 5-7, edhe një skicë për mitologjinë shqiptare të shkruar nga Arshi Pipa. [8], Kulshedra (kulshedër; def. Në Korcë nuk e lënë ujin e të vdekurit vetë në zjarr, se thonë se e pinë Xhindët. Ai është zotërues i ujqërve, të cilët i ushqen, i drejton, por edhe i dënon. i mbështjellur me placentën). Hyjni tepër domethënëse është Redoni, hyjni ilire e detit, prej nga na është ruajtur emri i tij deri sot: Kepi i Redonit (Rodonit) në bregdetin Adriatik, në veri të Durrësit. Përfytyrohet si një shtigë me katër sy, dy përpara e dy prapa. Po të gjejë ndonjë fëmijë kur kreh flokët, ajo e kap dhe i nxjerr sytë me krëhërin e saj të hekurt. Mitologjia shqiptare, një temë mjaft joshëse për të huajt, u bë pjesë e diksionerit francez të mitologjive në vitin 1981. Arshi Pipa: Mitologjia shqiptare ja pse në të mungojnë zotat ... Është nga ato figura të demonologjisë, që përcaktohen për nga vetia e tyre antropofage. Shumë nga këto besime pagane janë të njëllojta për më shumë se një popull ballkanik, ndërsa të tjera janë me origjinë latine e ndoshta kelte. Shkruan: Shqipe HOXHA Përgjithësisht dragoi është përfytyrua me trup gjarpri dhe krahë të fuqishëm për fluturim: diçka që lidhet me kultin e gjarprit dhe simbolin e shqiponjës. Përsa upërket festave “ma shumë i çmonin ato të vetat të kota, se sa ato të kishës” (Relacione • Në dëshmi të ndryshme të këtyre shekujve (XVI-XVIII) janë shënuar shumë konsiderata për besimet e malësorëve shqiptarë, më shumë rite e besime pagane e tregohet se janë shumë të përciptë në kultin e krishter; thuhet se kanë emrin të krishterë, po aspak besimin (Kerubini). [2][4], The kulshedra can also appear in the guise of a woman, who keeps her true nature hidden. Sa mbërrijnë atje, ajo i përshëndet hijet si të ishin aty para, e ul të sëmurin në gjunjë, i cili i mbledh duart përpara dhe lutet. Të bardhat janë një lloj shtojzovallesh, vajza të bukura, pra, diçka si zanat. Në shekullin XIX dhe gjysmën e parë të shekullit XX për mitologjinë e shqiptarëve kanë shkruar shumë autorë, ndonëse asnjëri nuk e rroku këtë temë në mënyrë tërësore dhe gjerësisht në vështrim gjeografik; asnjeri nuk përfshiu në këtë objekt treva të gjera të banuara nga shqiptarët, as problematikat kryesore të kësaj fushe. Gogomel. Këtu po përmendim vetëm disa qenie të tjera të . Prof.dr.andromaqi Gjergji: Kultura Tradicionale Në Shqipëri Shtojzovallet në Mitologjinë Shqiptare 6 Dhjetor, 2009 Figura të njohura të përrallave të Shqipërisë së veriut, që përfytyrohen si vajza shumë të bukura e me fuqi mbinatyrshme që duan këngë e valle. Pra, në anët rituale e të besimeve të lashta vendëse ruajtën njëjtësinë kombëtare. Të nesërmen u fsheh dhe soditi se nga breshka delte një femër e bukur "si hyri deti". Sepse, sipas besimeve popullore, djalli hyn në trupin e të vdekurit dhe del jashtë varrit. Ajo ruante ujërat e lumenjve dhe të liqeneve. Në përfytyrimet e më vonshme, Nëna e vatrës na del me tipare negative. Në Shqipëri njihen dy grupime të mëdha etnografike, të konsoliduar që nga mesi i shek.XVIII, që janë: Gegëria në veri të lumit Shkumbin dhe Toskëria në jug të tij. Pjetër Budi në veprat e relacionet e tij na njofton për gjamën e burrave, për disa rite e besime pagane që praktikoheshin në popull. Mund të flitet për shtresa alogjene përgjatë boshtit të një konstanteje lehtësisht të identifikueshme që është: kulti i karakterit (genit) të racës. Ata në përgjithësi nuk kishin parasysh ngjashmëritë e rëna në sy të disa dukurive të këtij lloji, evoluimin, dëshmitë arkeologjike; nuk i bënin analizë të gjithanshme të objektit në shqyrtim, duke sjellë argumente të ndryshme historike të mundshme, pra nuk e shqyrtonin fenomenin në të tërë kompleksitetin e vetive e të shfaqjeve të tij, brenda një etnokulture të caktuar. Mitologjia shqiptare është një zhanër folklorik i përbërë nga tregime që luajnë një rol themelor në shoqëri, të tilla si: mitet, legjendat dhe përrallat. The kulshedra or kuçedra is a water, storm, fire and chthonic demon in Albanian mythology and folklore, usually described as a huge multi-headed female serpentine dragon. Këto rite pagane i praktikonin për të shtuar bereqetin e mirëqenien në familje. [2][1] The kulshedra is believed to spit fire, cause drought, storms, flooding, earthquakes and other natural disasters against mankind. Dragoi e Kuçedra 121 Figura mitike 132 Heronjt mitikë të kulturës 137 Toponime mitike 140. Shëmbëllyeshëm, sipas besimit popullor, një njeri mund “të shuplaket po të shkelë në sofër (trevezë) të Xhindeve. Zana, mbrojtësja e heroit, është deri etimologjikisht e afërt me Dianën (perëndesha romake shoqërohet nga një drenushë, kafsha e hyjnisë shqiptare është dhija e egër), kurse për funksionet e saj ajo merr nga zana sllave, Vila. Mitologjia shqiptare: Pse në të s'ka zota?! - Shqiperia.com [4][3] Kulshedra's milk and urine are both considered poisonous. Përfytyrohet si një njeri vigan që banon i vetëm në pyje. [4][15], At the same time, kulshedra is widely considered to be a storm demon. Njihet edhe me emrin Bolla. Ajo i dedikohet informimit profesional për komunitetet shqiptare në Diasporë.Gazeta “Diaspora Shqiptare” synon të jetë një hapësirë e lajmit për sfidat e migrimit, përvojën dhe realizimet e shqiptarëve larg vendlindjes. Parë mbas kaq vitesh studimi i Arshi Pipës ngjan i shkruar pa shumë lëndë, pa bibliografinë përkatëse dhe disi me shpejtësi. [12] Similar characters with different names but same motifs representing the dichotomy of "good and evil" – mainly reflected by the protection of the community from storms – are found also in the folklore of other Balkan peoples. Gjenden murana aty ku dikush ka qenë vrarë për gjakmarrje (Çabej 360). I besohet syrit të keq, ëndrrave paralajmëruese. Kulshedra - Wikipedia Ai zhduket atëherë nën tokë, si Edipi në Kolonë, për të pritur, me durim, kthimin mbi tokë të erës heroike (KK Parathënie). Shumë studjues, si Hackamani, Skileri, Bolta, Bendesi etj., mbrojnë pavarsinë kohore të motivit të ciklopit ndër popujt jogrekë të Ballkanit, përfshirë edhe ilirët, përkundrejt ciklopit të mitit grek. Identifikohej me Jupiterin romak. Kali i tij fluturon nga një shkrep te tjetri, duke lënë, kur prek tokën, gjurmët e patkojve të tij – që shihen edhe sot. Ai zgjohet dhe thërret, me ndërmjetësinë e një zogu, ndihmën e Halilit, që vret Sllavin dhe çvarros vëllain e vet (KK32). E bukura e Detit - Hyrija e Detit, e cila gjendet e metamorfozuar në breshka. Zana është edhe simbol i pjellorisë. Gjergj është gjithashtu emri i një heroi që çliron vendin e vet nga një monstër i zi i dalur nga deti, n’atë që është, ndoshta, rapsodia më e bukur shqiptare. I besohet fuqisë së gurëve, bimëve. XX, problemin e tipareve unitare të popullit tonë, doemos brenda larmisë së shfaqjeve të ndryshme të këtyre dukurive, në burime të ndryshme të jetës si bujqësi, blegtori, mjeshtëri e zeje, të shfaqura këto në rite e figura të veçanta mitologjike, nuk i shtruan thuajse fare. Emrin e tij Baron Nopca e lidh me pjesën e dytë të emrit thrak të Zibelthiur-dosit, hyjut të motit të keq dhe të stuhive. Thërritet edhe me emrin Gërshetëz. Qielli nuk ka asgjë qiellore, nuk ekziston ferri. E Bukura e Dheut, edhe kjo është njëfarë zane. Me rëndësi është se shtrigat janë gjithnjë plaka dhe jo vajza të reja. Mitologjia shqipate ka ndikuar edhe në mitologjitë e tjera ballkanike. Përfytyroheshin me një bukuri të madhe e me fuqi të mbinatyrshëme. MITOLOGJIA SHQIPTARE MITOLOGJIA SHQIPTARE 14 Shkurt, 2009 Për të dhënë një pasqyrë më të gjerë, më të plotë të mitologjisë së një populli, nevojitet kohë më e gjatë dhe punë sistematike hulumtuese në terren në vise të ndryshme, përveç studimit të literaturës ekzistuese për këtë temë shumë të gjerë dhe shumë të lashtë. Në shkrimet e tyre dhanë materiale me rëndësi për mitologjinë e shqiptarëve. Në tregimet në të cilat ajo shfaqet, shpesh heroi, kundër dëshirës të të ëmës, duhet të shkojë në botën e saj që ruhet nga një kuçedër dhe të fitojë, në rast se do të kthehet në botën e tij. nga Tonin Çobani BAO0442. Kjo faqe është redaktuar për herë te fundit më 31 tetor 2018, në orën 19:00. Kulti i gjarpërit në Shqipëri e më tej. « Revista Mjekësia Veterinare ... Quhet edhe Plaku i Kopshtit, Plaka e Kopshtit, Nusja e Kopshtit, Surrati i Arës, Coli, (Picar) etj. Kur të gjallët bëheshin të vetëdijshëm për të, e kuptonin se do të kishte qënë “ajo”. Prisni! Folklor II, Botim i Ministrisë s’Arsimit, Shkodër 1940. kucedra - WordPress.com Kur e morën vesh prindërit, e cuan vajzën në një fshat tjetër, po Lugati e ndoqi edhe aty. - Mitologjia shqiptare nuk përbën ende objektin e një monografie, por subjekti është trajtuar në shumë ese dhe artikuj të gjuhësisë, folklorit dhe etnografisë. Figura të besimeve popullore dhe përrallave, që përfytyrohen si tri gra që vijnë natën e tretë te djepi i të posalindurit dhe i caktojnë fatin e jetës. Kjo faqe është redaktuar për herë te fundit më 21 tetor 2022, në orën 15:45. Nje femer e cila ka nje bisht peshku. Nganjëherë Nëna e vatrës thirreshin edhe "të tretat e vatrës" dhe,si e tillë, identifikohet me tri motrat që përcaktojnë fatin e fëmijës, natën e tretë pas lindjes. Në përcaktimin e origjinës etnike të miteve e riteve të ndryshme shpeshherë u nisën nga kritere thjesht të gjuhësisë historike (sipas fjalorëve të etimologjisë) dhe në këtë mënyrë i ndanë elementët si anë sasiore në origjina të ndryshme: ilire, greke, mesdhetare, kelte, slave, etj. Gjecovi), Garravell-i (F. Alkaj), Dragumën-i (Frashnjet), Rekës-i (arbëreshët e Greqisë). Por me fjalën "hije" mund të quhen edhe fantazmat ose shpirtrat e të vdekurve.